Dịch từ tiếng Anh: link
“Nếu tôi không thấy... tôi sẽ không tin” (Gioan 20:25). Đó là lời của Tôma, một trong mười hai tông đồ của Chúa Kitô, khi đáp lại tin mừng từ những người đã nhìn thấy Thầy mình, Đấng đã bị đóng đinh và mai táng, nay đã trỗi dậy từ cõi chết. Tám ngày sau, như được ghi lại trong Phúc Âm, khi các môn đệ lại quy tụ đông đủ, Chúa Kitô hiện ra và nói với Tôma: “Hãy đặt ngón tay vào đây và xem tay Thầy; hãy đưa tay ra và đặt vào cạnh sườn Thầy; đừng cứng lòng nữa, nhưng hãy tin.” Và Tôma đã thốt lên: “Lạy Chúa của con, lạy Thiên Chúa của con!” Bấy giờ Chúa Kitô nói với ông: “Vì đã thấy Thầy nên anh tin; phúc cho những ai không thấy mà tin...” (Gioan 20:24-31).
Ngày nay, hàng triệu người về cơ bản suy nghĩ và nói giống như Tôma, và cho rằng đây là cách tiếp cận đúng đắn duy nhất và xứng đáng với bất kỳ ai có khả năng suy nghĩ. “Nếu tôi không thấy, tôi sẽ không tin...” Trong ngôn ngữ đương đại của chúng ta, chẳng phải đây được coi là “phương pháp khoa học” sao? Nhưng Chúa Kitô lại nói: “Phúc cho những ai không thấy mà tin.” Điều này có nghĩa là hiện tồn tại, và đã tồn tại, một cách tiếp cận khác, một tiêu chuẩn khác, một khả năng khác. Thật vậy, một người có thể nói, nhưng cách tiếp cận đó là ngây thơ và không hợp lý; nó phi khoa học; nó dành cho những người lạc hậu; và vì tôi là một người của thế giới hiện đại, “Nếu tôi không thấy, tôi sẽ không tin.”
Chúng ta đang sống trong một thế giới của sự giản lược hóa quá mức và do đó dẫn đến sự nghèo nàn về mặt tâm hồn. “Khoa học” hay “Phi khoa học.” Họ luôn sử dụng những từ này như thể chúng là hiển nhiên và dễ hiểu, và họ sử dụng chúng bởi vì những người khác cũng đang sử dụng chúng, mà không suy ngẫm, không tranh luận. Thực tế, chính họ cũng tin vào những sự giản lược này một cách mù quáng và đơn giản, và vì vậy bất kỳ cách tiếp cận nào khác đối với họ đều có vẻ không nghiêm túc hay không đáng để quan tâm. Vấn đề đã được quyết định. Nhưng điều đó có thực sự đúng không? Tôi vừa nói rằng chúng ta đang sống trong một thế giới nghèo nàn về mặt tâm hồn. Và thực vậy, nếu kết quả cuối cùng của sự phát triển không ngừng của nhân loại chỉ để quy về lời tuyên bố này, “Tôi sẽ không tin cho đến khi tôi nhìn thấy”; nếu loài người coi đây là đỉnh cao của trí tuệ và chiến thắng vĩ đại nhất của lý trí, thì thế giới của chúng ta thực sự nghèo nàn, hời hợt, và hơn hết, vô cùng nhàm chán. Nếu tôi chỉ biết những gì tôi nhìn thấy, chạm vào, đo lường và phân tích được, thì tôi thực sự biết ít đến chừng nào! Toàn bộ thế giới tâm hồn của con người bị bỏ mặc bên lề, tất cả các trực giác và kiến thức sâu sắc không đến từ việc “tôi thấy” hay “tôi chạm,” mà là từ “tôi nghĩ” và, quan trọng nhất, “tôi chiêm nghiệm.”
Thứ bị loại bỏ chính là lĩnh vực tri thức mà trong nhiều thế kỷ đã bắt nguồn không phải từ các trải nghiệm bên ngoài, có thể quan sát được, mà là từ một năng lực khác của con người, một khả năng kỳ diệu và có lẽ không thể giải thích được, điều đã khiến con người khác biệt với mọi vật khác và làm cho họ thực sự độc đáo. Ngay cả robot, máy móc và máy tính ngày nay cũng có thể chạm, cầm nắm và điều khiển các vật thể; chúng có thể thực hiện các quan sát chính xác, và thậm chí đưa ra các dự đoán. Chúng ta biết rằng chúng thực sự hoạt động tốt hơn con người trong việc đo lường, so sánh, thực hiện các quan sát chính xác một cách hoàn hảo; chúng chính xác hơn, mang tính “khoa học” hơn. Nhưng đây là điều mà không một robot nào, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, có thể làm được: tràn ngập sự kỳ diệu, kinh ngạc, có cảm xúc, cảm thấy rung động bởi sự dịu dàng, vui mừng, nhìn thấy những gì không thể nhìn thấy bằng bất kỳ phép đo hay phân tích nào. Không một robot nào sẽ nghe thấy những âm vang không lời đã sản sinh ra âm nhạc và thơ ca; không một robot nào sẽ khóc, hay tin tưởng. Nhưng nếu không có tất cả những điều này, liệu thế giới của chúng ta có trở nên vô sắc, nhàm chán và, thậm chí, không cần thiết? Ồ vâng, máy bay và tàu vũ trụ sẽ bay ngày càng xa hơn và nhanh hơn. Nhưng để đi đâu và để làm gì? Ồ vâng, các phòng thí nghiệm sẽ tiến hành các phân tích của họ với độ chính xác ngày càng tăng. Nhưng mục đích cuối cùng là gì? “Vì lợi ích của nhân loại,” người ta bảo tôi thế. Tôi hiểu, vậy điều này có nghĩa là một ngày nào đó chúng ta sẽ có một con người khỏe mạnh, no đủ, tự mãn đi lại, và đó là một người hoàn toàn mù lòa, hoàn toàn điếc lác và hoàn toàn không nhận thức được sự điếc lác và mù lòa của mình.
“Nếu tôi không thấy, tôi sẽ không tin.” Tuy nhiên, rõ ràng là kinh nghiệm có thể quan sát được, dữ liệu thực nghiệm, chỉ là một dạng tri thức, dạng sơ đẳng nhất, và do đó là dạng thấp nhất. Phân tích thực nghiệm là hữu ích và cần thiết, nhưng việc quy giản toàn bộ tri thức của con người xuống mức độ này cũng giống như cố gắng hiểu vẻ đẹp của một bức tranh bằng cách phân tích hóa học màu sơn của nó. Cái mà chúng ta gọi là đức tin lại ở một cấp độ tri thức thứ hai và cao hơn của con người, mà nếu không có nó, có thể khẳng định rằng, con người sẽ không thể sống nổi dù chỉ một ngày. Mỗi người đều tin vào một điều gì đó hoặc một ai đó, vì vậy câu hỏi duy nhất là đức tin của ai, tầm nhìn của ai, kiến thức về thế giới của ai tương ứng chính xác hơn và đầy đủ hơn với sự phong phú và phức tạp của đời sống.
Một số người nói rằng sự phục sinh của Chúa Kitô hẳn là một sự bịa đặt vì người chết sẽ không sống lại. Đúng vậy, nếu không có Thiên Chúa. Nhưng nếu Thiên Chúa hiện hữu, thì sự chết phải bị đánh bại, vì Thiên Chúa không thể là Chúa của sự mục nát và sự chết. Những người khác sẽ nói: nhưng Chúa không tồn tại, vì không ai đã nhìn thấy Ngài. Nhưng làm thế nào bạn giải thích được trải nghiệm của hàng triệu người hân hoan khẳng định rằng họ đã nhìn thấy, không phải bằng con mắt thể xác, mà bằng một thị kiến nội tâm sâu sắc và chắc chắn? Hai ngàn năm đã trôi qua, nhưng khi lời công bố hân hoan “Chúa Kitô đã phục sinh!” vang xuống như từ trời cao, tất cả vẫn cùng nhau đáp lại lời hoan ca chiến thắng ấy: “Ngài thực sự đã phục sinh!”
Có thực sự là bạn không nhìn thấy và cũng không nghe thấy gì chăng? Có thực sự là trong phần sâu thẳm nhất của ý thức bạn, tách biệt khỏi mọi phân tích, đo lường và cảm nhận, bạn không nhìn thấy cũng không cảm nhận được bất kỳ ánh sáng bất diệt, rạng ngời nào, bạn không nghe thấy những âm thanh của một tiếng nói vĩnh cửu: “Ta là con đường, là sự phục sinh và là sự sống...”? Có thực sự là trong sâu thẳm tâm hồn bạn, bạn không nhận ra Chúa Kitô ở trong chúng ta, ở trong tôi, đang trả lời Tôma Hoàn Nghi: “Phúc cho ai không thấy mà tin?”